A Thai Progressive - ก้าวไปข้างหน้า

จะดองศพ หรือ จะบำรุงชีพ? - Preserve or nurture?
Friday, 20 February 2009

ประมานทุกๆ อาทิตย์สองอาทิตย์ คนที่บ้าติดตามข่าวอย่างผมจะได้ดินคำว่า "กระทรวงวัฒนธรรม" หลุดออกมาจากปากผู้สื่อข่าว พร้อมๆ กับคำว่า "รณรงค์" "ปราบปราม" หรือ "ห้าม" อะไรอย่างใดอย่างหนึ่ง ซึ่งพอคนหนุ่มสาวในบ้านได้ยินก็มักจะบ่นหลุดปากว่า "พวกบ้านี่เอาอีกล่ะ มันจะมาห้ามอะไรกันนักหนา มันเป็นสิทธิ์ของฉัน" แต่ถ้าเป็นคนรุ่นพ่อรุ่นแม่นั่งฟังอยู่ก็จะเอ่ยปากว่า "เด็กๆ สมัยนี้น่ะ" พร้อมกับถอนหายใจ ส่วนพอไปนั่งอ่านความเห็นในเว็บก็จะเจอฝรั่งเขียนด้วยความมึนงงว่ามันเกิด อะไรขึ้นอีกแล้ว

ส่วนตัวผมเองก็เคยตกอยู่ในสถานการณ์เดียวกับชาวต่างชาติเหล่านั้น นั่นคือความมึนงงว่าทำไมยังมีคนกลุ่มหนึ่งที่ได้รับเงินเดินจากเงินภาษี ราษฎร คอยบอกคอยสั่งให้ประชาชนทำนู่นทำนี่อยู่เรื่อยๆ ด้วยข้ออ้างว่ามันคือ "วัฒนธรรมไทย" ถึงแม้ทุกๆ ครั้งที่พยายามรณรงค์จะไม่ค่อยเห็นผลเท่าไหร่ แต่คนกลุ่มนี้ก็ยังคอยพยายามรู้เรื่อยๆ แต่ยิ่งไปกว่านั้น ผมงงกับคำถามที่ว่า "วัฒนธรรมไทย" คืออะไร?

วัฒนธรรมไทยคืออะไร?
ก่อนที่เราจะตอบคำถามว่าวัฒนธรรมไทยคืออะไร เราต้องตกลงกันให้ได้ก่อนว่าวัฒนธรรมคืออะไร "วัฒนธรรม" คือประเพณีวิถีชีวิต ศิลปะวรรณกรรม และพฤติกรรมการแสดงออกในกลุ่มคน ซึ่งใครๆ ก็รู้ดีว่าสิ่งเหล่านี้ วิถีชีวิตของผู้คน มักจะเปลี่ยนแปลงอยู่เรื่อยๆ และแม้แต่ในประเทศไทย ก็ยังมีวัฒนธรรมซ้อนวัฒนธรรม คือวัฒนธรรมพื้นบ้านที่แตกต่างกันไปตามท้องถิ่น

เมื่อทราบอย่างนี้ แล้วก็ยิ่งทำให้งง ว่าทำไมมีหน่วยงานรัฐแห่งหนึ่ง คอยมารณรงค์ว่าคนไทยต้องมีพฤติกรรมแบบนั้นแบบนี้ ควรก้มไหว้ผู้ใหญ่ด้วยการโค้ง 41º32'16'' ห้ามขาดห้ามเกิน กระโปรงของกุลสตรีห้ามสั้นเกิน 1.30498 เซนติเมตรจากเข่า หรือการตั้งชื่อเล่นให้ลูกต้อง ใช้ภาษาไทยแท้ห้ามใช้คำภาษาอังกฤษ ทั้งๆ ที่ชื่อจริงก็ไม่ได้ไทยกันนักหนาแต่ส่วนมากกลับมีรากมาจากภาษาโบราณภาษาหนึ่งของชมพูทวีป การรณรงค์ที่ยกตัวอย่างมาทั้งหมดนี้เกิดขึ้นจริงอยู่เพียงอย่างเดียว แต่มันกลับฟังดูแล้วหน้าหัวเราะเยาะทั้งหมด...

สรุปแล้วอะไรคือ "ไทยแท้"? ความเป็นไทยก็คือสิ่งต่างๆ ที่คนไทยปฏิบัติกันเป็นประจำ เป็นสิ่งหลากหลายและเปลี่ยนแปลงเรื่อยๆ ตามอารมณ์ความรู้สึก หรือแม้แต่ตามแฟชั่น สิ่งที่เราได้รับจากผู้อื่น ไม่ว่าจะเป็นบรรพบุรุษ หรือจากชาวต่างชาติเช่นพระพุทธเจ้าซึ่งเป็นชาวอินเดีย ก็ถือได้ว่าเป็นวัฒนธรรม สิ่งต่างๆ ที่คนไทยสร้างสรรขึ้น เช่นโฆษณา ก็ถือเป็นอีกส่วนหนึ่งของคำว่า "วัฒนธรรมไทย"

การเต้นรำไม่ว่าจะยุคไหน จิตรกรรมฝาผนัง การเชิดหุ่น เพลงไทยโบราณ วรรณกรรมของสุนทร ภู่ สถาปัตยกรรม วัดวาอาราม ศาสนาความเชื่อต่างๆ เครื่องแต่งกายตั้งแต่เมื่อผู้หญิงไม่เคยปิดเต้าผ่านยุคที่ปิดมิดชิด จนถึงยุคใหม่ที่เริ่มเปิดเต้า ฯลฯ ล้วนเป็นส่วนหนึ่งของคำว่า "วัฒนธรรมไทย" ทั้งนั้น

เพราะฉะนั้นการตีกรอบว่าอะไรเป็นไทยอะไรไม่เป็นไทยเป็นการตีกรอบที่ไม่สอดคล้องกับความเป็นจริง เช่นในภาคอีสาน ประเพณีที่นั่นมักจะเหมือนกับทางลาวมากกว่าในภาคกลาง ภาษาท้องถิ่นที่พูดก็คล้ายภาษาลาวมากกว่าภาษาภาคกลาง แต่พอไปร้านอาหาร "ไทย" ในเมืองนอกสมตำลาวควรจะจัดอยู่ในหมวดอาหารไทยหรือไม่? เพราะฉะนั้นเราไม่สามารถบอกได้ว่า "ความเป็นไทย" คืออะไรแน่นอน แต่อย่างหนึ่งที่ผมรู้แน่คือความเป็นไทย ไม่ได้มีเฉพาะความหมายแคบๆ ที่เขาสอนในหนังสือเรียน หรือที่คนกลุ่มหนึ่งในกระทรวงฯ จะคอยบอกมา

แล้วทำไมคนในกระทรวงฯ ถึงคิดแบบนั้น?
สาเหตุ ที่คนในกระทรวงฯ และผู้คนอื่นๆ อีกมากมายมีนิยามที่แคบๆ ว่าวัฒนธรรมไทยจะต้องเป็นอย่างไร เกิดขึ้นเพราะขบวนการชาตินิยมที่เริ่มต้นด้วยคำขวัญของ ร.6 เกี่ยวกับ "ชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์" จนถึงการรณรงค์การคลั่งชาติของจอมพล ป. พิบูลสงคราม (ในนามรัฐนิยม ซึ่งเป็นความคิดฝ่ายขวาจัด)

จอมพล ป. และพรรคพวกพยายามที่ดัดพฤติกรรมคนไทย ให้มีความศิวิไลซ์ เช่นการแต่งตัวให้ "เหมาะสม" การใช้คำว่า "สวัสดี" เพื่อทักทาย หรือการนำเข้าขนบทำเนียมของฝรั่งมาใช้ เช่นให้เลิกกินข้าวด้วยมือ ซึ่งแท้จริงแล้ว ความคิดเหล่านี้เกือบทั้งสิ้นมาจากประเพณีและอารยะธรรมของตะวันตก รวมถึงลัทธิชาตินิยมด้วย (ที่ฝรั่งและคนไทยอินเตอร์ๆเรียกกันว่า nationalism)

หลายสิ่งหลายอย่างที่จอมพล ป. ได้ลงมือทำยังสามารถเห็นชัดได้ทุกวันนี้ สื่อการเรียนการสอนยังคงอิงความรักชาติมากกว่าการใช้ตรรกะหรือเหตุผล และคนไทยหลายคนก็ถูกสอนว่าวัฒนธรรมไทยเป็นวัฒนธรรมที่มีเอกลักษณ์ทำให้ชาวโลกต้องทึ่ง ทั้งๆ ที่วัฒนธรรมของเรามีรากฐานและความคล้ายคลึงกับวัฒนธรรมรอบๆ ข้างในภูมิภาคมาก แทนที่เด็กไทยจะสามารถเรียนรู้ข้อเท็จจริงหรือการเปลี่ยนแปลงพัฒนาของ วัฒนธรรมไทย ลูกหลานของเรากลับได้รับรู้เพียงแต่ว่า "วัฒนธรรมอันดีงามของไทยนั้นพึงปฏิบัติ" โดยที่ไม่มีใครบอกให้รู้เลยว่าทำไมหมากไม่ควรเคี้ยว แต่การไหว้เป็นความงดงามของวัฒนธรรม จนเรามักจะคิดว่าวัฒนธรรมของเรามีแต่ข้อดีและไม่มีข้อเสีย

แล้วอย่างนี้คุณเสนอให้เขาทำยังไง?
1. กระทรวงฯ จะต้องเปลี่ยนบทบาทหน้ามาทำการวิจัยและเก็บข้อมูลวัฒนธรรม โดยการเก็บข้อมูล โดยการวิจัย และโดยการบันทึกเผื่อรุ่นลูกรุ่นหลาน แทนที่การยัดเยียดแนวคิดแคบๆ หรือปิดกั้นการพัฒนาวัฒนธรรม เพราะวัฒนธรรมไม่ได้เป็นแต่สิ่งที่คนในกระทรวงฯ คิดกันขึ้นมาเอง แต่ยังคงมีอีกหลายสิ่งหลายอย่างที่เป็นวัฒนธรรมซึ่งคนในกระทรวงฯ เองไม่ได้รับรู้และไม่ได้บันทึกเก็บรักษาไว้ หากมีการบันทึกวัฒนธรรมเหล่านั้นก็ไม่มีวันสาบสูญไปได้ อย่างน้อยทางกระทรวงฯ ก็จะสามารถนำข้อมูลที่เก็บได้เหล่านี้มาทำเป็นพิพิธภัณฑ์ เพื่อสอนคนรุ่นหลังให้รู้ว่าวัฒนธรรมไทยผ่านแต่ล่ะยุคแต่ล่ะสมัยเป็นอย่างไรบ้างทั้งดีและไม่ดี หรือกระทรวงฯ จะสามารถศึกษาการพัฒนาเปลี่ยนวัฒนธรรมของไทยได้อย่างมีหลักการและข้อมูลวิชาการณ์

ในยุโรปมีหลายคนที่รักและชอบการย้อนยุค โดยเขาจะรวมตัวกันแต่งชุดเหมือนผู้คนในยุคกลาง มีจัดงานเลี้ยงเหมือนในสมัยนั้น ประลองธนู ฯลฯ ซึ่งแสดงให้เห็นว่าหลายพันปีต่อมาวัฒนธรรมเหล่านั้นก็ยังอยู่ดีมีชีวิตชีวา โดยไม่เห็นจะต้องมีใครมาบังคับบีบคั้น เช่นเดียวกันกับวัฒนธรรมไทย ที่ไม่ต้องมีใครคอยมาสกัดว่าอะไรดีอะไรไม่ดี หรือบีบบังคับให้ต้องทำตัวแบบนั้นแบบนี้

2. กระทรวงฯ ต้องเข้าใจความแตกต่างระหว่างการดองกับการทะนุบำรุง วัฒนธรรมเป็นสิ่งที่มีชีวิตที่คอยเปลี่ยนแปลงไปตามผู้คน ซึ่งก็เป็นมนุษย์ที่คอยเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมตัวเองอยู่เรื่อยๆ กระทรวงวัฒนธรรมต้องเข้าใจบทบาทหน้าที่ของตน และสำนึกว่าวัฒนธรรมจริงๆ แล้วเป็นสิ่งซึ่งอยู่นิ่งไม่ได้ เพราะการอยู่นิ่งจะทำให้ตัวตนของวัฒนธรรมอยู่นิ่งๆ เช่นกัน

ถาม ว่าดนตรีไทย ควรจะเปลี่ยนแปลง พัฒนาเทคนิค พัฒนาเสียง พัฒนาเครื่องดนตรีไปเรื่อยๆ หรือไม่? ศิลปินไทยควรวาดรูปเดิมๆ ด้วยสีเดิมๆ ด้วยลายเดิมๆ ตลอดไปหรือ? หรือว่ากระทรวงฯ จะส่งเสริมให้ศิลปินกล้าแสดงออก กล้าเสียดสีปัญหาในสังคมและสร้างผลงานจิตรกรรมที่ยิ่งใหญ่? ทำไมประเทศไทยเพิ่งจะมีศูนย์พัฒนาดนตรีคลาสสิกเฉลิมพระเกียรติพระพี่นางฯ ภายหลังจากที่พระองค์สิ้นพระชนม? หรือว่ากระทรวงวัฒนธรรมต้องการให้นักดนตรีไทยเก่งๆ ต้องเล่นแต่เพลงค้างคาวกินกล้วย โดยไม่แตะต้องเพลงต่างชาติหรือห้ามสร้างผลงานเพลงของเขาเอง? แน่อยู่แล้วว่ากระทรวงวัฒนธรรมไม่ต้องการเช่นนั้น เพราะฉะนั้น กระทรวงวัฒนธรรมต้องเลิกพฤติกรรมดองของ และหันมาทะนุบำรุง ส่งเสริมให้วัฒนธรรมไทยงอกงามอย่างสวยสด คนปลูกต้นไม้ไม่สามารถบังคับให้ต้นไม้เติบโตได้ แต่สามารถคอยรดน้ำให้ต้นไม้ได้ทุกๆ วัน เช่นเดียวกัน กระทรวงวัฒนธรรมไม่ได้มีหน้าที่มาดัดธรรมชาติสังคมให้เป็นไปตามจิตใจของใครกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง แต่กระทรวงฯ จะต้องทำหน้าที่คอยสงเสริมการอนุรักษ์และการพัฒนาวัฒนธรรมไม่ให้ถูกดองเหมือนศพแต่บำรุงชีพวัฒนธรรมให้บานสะพรั่ง



Preserve or nurture?
Nonsensical measures to 'preserve Thai culture' by the Ministry of Culture are one of those things that will be consistently ridiculed by international and expat observers as well as Thais . But do not be mistaken, there is a real need to conserve and nurture Thai culture in a way that is suitable with modernity and progress.

The most obvious first that needs to be done is to ask the question 'what is Thai culture.' At the moment, the reason most initiatives are foolish is due to hypocritical mis-interpretation of Thai culture and a mistakenly-assured assumption of what Thai culture is. In one of many examples, the Ministry of Culture has taken upon itself the task of investigating skirt lengths of University uniforms. Although it is legally unable to enforce skirt lengths, its campaigns, press attention, and the subsequent acceptance of such a campaign is odd, because people only rarely raise the very question of 'what is Thai culture' as if everybody already knew what it was. It is quite a wonder that Ladda continues to sit in her important post doing very important things and wasting taxpayer's money without any loud, public debate or question about her role...

How the Ministry's notion of 'Thai culture' came about
The truth is that the general Thai attitude towards culture is relatively ignorant and conservative as a result of the educational system and the constructed rise of Thai nationalism, which was fostered most by Rama VI (who studied in Britain) and Field Marshal Pibulsonggram (who admired and imitated Mussolini). Make no mistake, both these men were influenced by the European ideas of their respective times and therefore were influenced by the rise of nationalist and subsequently fascist sentiments. But while the fervent nationalism of Europe was gradually transformed into internationalism, tolerance, and pluralism after the Second World War, Thailand retained the its vestiges. Thai culture is very much a critical aspect of Thai nationalism and identity.

Plenty of evidence for this nationalist and then fascist past still lingers: the modern Thai flag and the national motto of 'nation, religion, king' was crafted by Rama VI while the modern national anthem was commissioned by the Pibulsonggram regime. As well, the name 'Thailand' was issued by Pibulsonggram's government to replace 'Siam'. The educational curriculum, most history lessons, and documentaries today usually include phrase 'truly unique and world-renown' when describing Thai culture. The average (but by all means not all) Thai also likes to believe that although the West is technologically and scientifically superior, they have no culture save the decadence their are exporting around the world. Witness the nationalist lyrics of Ad Carabao, who loves to stress Thailand's uniqueness and how the farang admires Thailand.

In the realm of culture and in this spirit of nationalism, the Thai elite attempted to modernize Thai practices and to create the pillars of national culture. Rama VI in particular, favored Victorian morality and attempted to stamp out polygamy by example. The notion of 'good' Thai practices were further enforced by Pibulsonggram in his attempts to 'civilize' the country. Modesty, deference to superiors, and 'appropriate' vocabulary were some of the 'good' aspects of Thai culture that were chosen to be enshrined as the national culture regardless of how representative or artificial it may be while other undesirable practices like chewing betel nut or going about bare chested were prohibited and branded as 'uncivilized'. When cheeky students are admonished for not abiding by 'Thai culture' they reply by asking where the betel nut is.


So what are we protecting?
So then, what is Thai culture? Culture is about the way people do things, the way they think and more importantly how those activities are expressed in a group of people. Why, then, is a branch of the government attempting to control its citizens merely for the sake of 'preserving' culture? Not only would it be an infringement of civil rights if such campaigns were obligatory like the old fascist days, but worse, they are a colossal waste of time and resources.

Instead, the Ministry of Culture should encourage human expression and the ever-changing nature of society and culture and recognize that 'Thai culture' is a variety of different things. Instead of trying time and time again to freeze frame its version of 'Thai culture' into a unchanging real-life museum display, the Ministry should be conserving. That is, the Ministry should allow culture to be lived out, as it was intended, by people. That is the only way to keep culture 'alive'. The negative approach that attempts to bring everyone into line should be changed towards a positive, embracing, and open one that encourages the development of culture.

What the Ministry should instead do:
1. Document and study culture. Clearly, it seems the Ministry is afraid that modernity is leading to dilution of 'culture', but that merely shows a lack of understanding of what culture is. Those who fear the loss of culture or tradition should be documenting and studying them rather than trying to inhibit the expression of their own contemporary culture. Culture changes, as Buddhism (ironically a pillar of Thai culture) teaches that the nature of all things is transitory.

Take the case of medieval European culture. It is very alive thanks to enthusiasts and hobbyists who re-enact period dresses, festivities, activities, jousts, and more. All of this thousands of years later.

2. Support the development of culture, Thai and global. Why should Thai culture stand still? Why should Thai dance, Thai music, Thai fashion, and Thai art stand still? Why should every new generation of artisans create mere replicas of old forms rather than develop their own ideas? The Ministry should be dishing out money towards cultural organizations.

Is there a society for musical excellence in Thailand? Only recently has there been the establishment of an institute for music after Princess Galayani's death, but where was the Ministry before? And are there institutes to refine and develop new musical styles on Thai instruments?

The same applies for art, dance, theater, painting, film making, photography, digital art, animation, literature, poetry, ... it is brilliant that Thai culture already flourishes without government support but imagine the good the Ministry of Culture can actually do for culture in Thailand.

Posted by A Thai Progressive at 06:00   Labels: art and culture, conservatism

1 comments:

Tom19142 said... 8 October 2022 at 19:24  

Hello, I do know this was posted long time ago, but I'm very interested in this reforms, how those reforms changed the cultural aspects of Thailand? I'm very interested about the clothing, I read on the internet about the "polite traditional clothing" but how does exactly consists this aside covering the chest of women and not using clothing wraps around the legs for men? And what else aside from clothing's and using spoon and fork? I do not know Thai and Wikipedia or Google in general don't give much informations, I hope to get to know more about it. Thank you

Post a Comment